افغانستان در سده‌ی نوزدهم خود را در وضعی بسیار مخاطره‌آمیز یافت . با گذشت سال‌ها ، روسیه مرحله به مرحله ، و بویژه از نیمه‌ی سده‌ی پیشین به بعد ، هرچه بیشتر به سمت جنوب رخنه می‌کرد ؛ نانسن ، کاشف معروف در سال ۱۹۱۴ گفت که طی ۴۰۰ سال گذشته قلمرو ارضی روسیه با آهنگ تقریباً ۹۰ کیلومتر در روز افزایش پیدا کرده است . [(؟!)] بین روسیه در آسیای میانه و راجِ بریتانیا در هند [راج در هندی به معنی حکومت است] که با هم دشمنی و سوءظن داشتند ، دیگر فقط یک میانگیر وجود داشت و آن افغانستان بود . وضع آنگاه بغرنج‌تر شد که ایران سعی کرد ، و البته سعی معقولانه ، که هرات را بازپس گیرد ؛ هرات از استان‌های قدیم ایران بود که بصورت امیرنشینی مستقل درآمده بود . مداخله‌ی ایران و تمایلات روسیه‌گرایانه‌ی [؟] آن علت اصلی نخستین جنگ افغان (۱۸۳۸ - ۱۸۴۲) بود⁰ .
[...]
طی نیمه‌ی دوم سده‌ی نوزدهم ، روسیه دامنه‌ی نفوذ خود را به‌طرف جنوب گسترش داد ؛ در سال ۱۸۶۸ پادشاهی بخارا [بصورت] دولت خراج‌گزار روسیه⁰⁰[درآمد] ، در افغانستان و خطری که در اثر این پیشروی متوجه هندِ بریتانیا شده بود ، به جنگ دوم افغان در سال‌های ۱۸۸۰ - ۱۸۷۸ انجامید .
در سال ۱۹۲۰ بخارا به جمهوری شوروی خلق بخارا تحول یافت و چهار سال بعد از آن ، سرزمین این جمهوری دو قسمت شد : یک قسمت جزو خاک جمهوری شوروی سوسیالیستی ترکمنستان و قسمت دیگر جزو خاک جمهوری سوسیالیستی ازبکستان شد ، که هر دو نوبنیاد بودند .
جاده‌ی زرّین سمرقند ( ویلفر بلانت )